MUZIKA TEORIA HISTORIA

Lulja e Kujtimit opera me 3 akte, u interpretua për herë të parë më 5 nëntor1961. Muzika: Kristo Kono, Regjisor: Jorgjia Truja, Mjeshtër kori: Kostandin Trako, Piktor: Stavri Rafael. Libreti: Andon Mara - Aleko Skali.  Interpretojnë: Marie Kraja (Olimbia), Gjoni (Xhoni) Athanas (Dhimitri), Jorgjia Velo (Sanda), Avni Mula (Kristo), Maliq Herri (Niko), Kristaq Antoniu (Doktori), Rozmari Jorganxhi (nëna e Dhimitrit). “Lulja e kujtimit” është një dramë lirike. Ngjarjet e veprës të çojnë në Korçën e vitit 1905. Në qendër është dashuria e Dhimitrit me Olimbinë. Vajza e tregtarit të njohur Kristo dashurohet me shegertin e t’et. Kristoja ka zgjedhur një tjetër burrë për bijën e vetme, sekretarin që ka sjellë nga Greqia, Nikon. Fati i dy të dashuruarëve është i lidhur me problemet sociale, por më së shumti politike. Jemi në kohën e përpjekjeve të lëvizjes kombëtare shqiptare. https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Lulja e Kujtimit opera me 3 akte, u interpretua për herë të parë më 5 nëntor1961. Muzika: Kristo Kono, Regjisor: Jorgjia Truja, Mjeshtër kori: Kostandin Trako, Piktor: Stavri Rafael. Libreti: Andon Mara - Aleko Skali.  Interpretojnë: Marie Kraja (Olimbia), Gjoni (Xhoni) Athanas (Dhimitri), Jorgjia Velo (Sanda), Avni Mula (Kristo), Maliq Herri (Niko), Kristaq Antoniu (Doktori), Rozmari Jorganxhi (nëna e Dhimitrit). “Lulja e kujtimit” është një dramë lirike. Ngjarjet e veprës të çojnë në Korçën e vitit 1905. Në qendër është dashuria e Dhimitrit me Olimbinë. Vajza e tregtarit të njohur Kristo dashurohet me shegertin e t’et. Kristoja ka zgjedhur një tjetër burrë për bijën e vetme, sekretarin që ka sjellë nga Greqia, Nikon. Fati i dy të dashuruarëve është i lidhur me problemet sociale, por më së shumti politike. Jemi në kohën e përpjekjeve të lëvizjes kombëtare shqiptare.  https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Në maj të vitit 1958 filloi puna për vënien në skenë të operës. Provat bëheshin herë në shtëpinë e kulturës (më vonë filarmonia e qytetit) herë në teatrin Migjeni, përfundimisht më 27 nëntor bëhet prova e përgjithshme. Kurse më 1 dhjetor 1958 u bë shfaqja e operës e cila pati një sukses të madh. Drama muzikore u vu me sukses të plotë nga trupa e Shkodrës. Suksesi ishte jo vetëm për kompozitorin por edhe për libretistin Llazar Siliqi, regjisorin Andrea Skanjeti, këngëtarët, korin, valltarët dhe orkestrën. Kur Prenk Jakova zuri vend në podin e vet të dirigjimit, para orkestrës, i veshur me një kostum jeshil i errtë, me një paraqitje elegante. Pesë minuta para se të fillonte flautisti i parë Tish Hila, që ishte njëkohësisht edhe argjendar i dhuron Prenkës një shkop ari si dhuratë nga orkestra, me të cilin do të dirigjonte Prenk Jakova operën atë natë. Ngjarjet e operës “Mrika” zhvillohen në vitet e 50-ta dhe në to përshkruhet jeta e një vajzë mirditore dhe e familjes së saj. Aria e Mrikës

Ksilofoni Ksilofoni është instrumenti më i  rëndësishëm i  familjes së perkusionit  melodik. Ai  përbëhet nga një përmbledhje e  vazhdueshme  graduale dhe e  renditur tastesh druri, lëshojnë tinguj duke u goditur nga një cekic druri. Ai është përdorur fillimisht në Azi përgjatë viteve  1300 dhe më pas u shpërnda në Afrikë, Amerikën Latine dhe së fundmi në Europë. https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Numrat romake Ky gjithashtu është një sistem i njohur dhe praktik për  përcaktimin e akordit si dhe të shkallës mbi të cilën ngrihet.  Sistemi numerik bazohet në emërtimin e gradëve të shkallëve  duke ndërtuar akordet nga gradi i parë e deri tek i fundit. Në përgjithesi përpara se të ndërtohen akordet duhet të vendoset  celësi muzikor, në shembullin e mëposhtëm celësi i basit.  Të gjithë gradët kanë nga një kuintakord dhe një septakord, këtu bën përjashtim vetëm akordi mbi gradin e shtatë mbi të cilin formohet gjysëm sekstakordi.  Përfundimish kjo metodë e emërtimit të akordeve është përdorur gjerësisht sidomos në teorinë e muzikës. https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Pop / Jazz Simbolet e akordeve. Ka disa mënyra të zakonshme po t'i referohemi akordeve  të ndryshme. Metoda më e përdorur në përgjithësi sistemi I  akordeve te muzikës xhaz. Kjo gjithmonë duke Iu  referuar shkalles do+ C.  Tabela e mëposhtme listat këtë metodë:  Akodet Simbolet  Kuintakord mxhor C Kuintakord minor Dm Kuintakord I zmadhuar B+ Kuintakord I zvogeluar C#dim Akordi I septimes maxhore C maj7 Akordi I septimes minore G 7 Akordi I septimes se zmadhuar D#dim 7 Akorde te alternuara Dm 7 #5  Akordi I septimes se zvogeluar .: Cm 7 b5. https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Llojet e intervaleve- Intervalet i kemi disa llojesh, mazhor,  minore, të paster, të zmadhuar, të zvogëluar, të thjeshtë, të  përberë.  Lëvizje graduale ose e qetë e zërave është levizja në intervalet  e primes, sekondes dhe tercës.  Levizje me kapërcim është lëvizja e zërave në intervalet e  kuartës, kuintës, sekstë etj.  Lëvizja e përbashkët e zërave mund të jetë e drejtë (lëvizja në  një drejtim ose paralele), e kundërt (në drejtime të kundërta), e  tërthortë (kur njëri zë qëndron në vend dhe tjetri lëviz). Kuintakordi dhe përmbysjet, dy përmbysje.  Dominante septakordi dhe përmbysjet, 3 përmbysje. https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Homofonik - Kur të gjithë zerat ekzekutojne nje pjese të caktuar  në të njëjtin ritëm. Përgjithësisht himnet dhe muzika kishtare.  Progresion harmonik - Një seri e akordesh që ndjek parimet  dhe udhëzimet e përcaktuara më parë në praktikën e përditshme,  zakonisht brenda një tonaliteti të caktuar. Në sistemin tonal,  progresioni ndodh kur lëvizjet janë intervale si në vijim:  o Lart nga sekonda.  o Poshtë nga terca. o Lart nga kuarta (ose poshtë nga e kuinta)  o Përveç gradeve V dhe VII, te cilët nuk do të zgjidhen ne grad  të III-të. Regres harmonik - kur një renditje e akordeve funksioneve në  kundërshtim me parimet që drejtohen ne mënyrë harmonike.  Regresionet janë përdorur rrallë në muzikë si praktikë e  zakonshme.  Harmoni - Një term i përgjithshëm që i referohet stimulimit  kumbues të tingujve nëpërmjet akordeve. Pra e thënë ndryshe  harmonia përdoret për të lidhur zerat e ndryshëm muzikor duke  iu referuar një akordi apo një serie akordesh.  Intervali – Distanca apo largesia mi

Double flat (Dubel bemol) – Dubël bemoli e ul notën 1 ton.  Double sharp (Dubel diezis)- Dubël diezisi e ngre notën 1 ton.  Dinamika – Shenjat e ngjyrimit janë simbole që vendosen më  poshtë pentagramit ose në muzikën korale apo vokale lart  pentagramit. Këto shenja na sherbejnë për të kuptuar se me zë të  larte apo të ulet zhvillohet muzika.  Enharmonik – Quhen notat qe kane emra te ndryshëm po  tingellim të njëjtë, G# ose Ab, mi# ose fa natyral. https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

5. Mirë është që kur zërat e brendshëm lëvizin në të kundërt të linjës së basit, të lëvizin në intervale minore nëse  është mundësia, kjo do të shmangte gabimet.  6. Nuk duhet të përsëritet e njëjta harmoni në kufijtë e  masës.  7. Nuk lejohet harmonizimi i notave të basit njëra pas  tjetrës në marrdhënie kuarte ose kuinte. https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Parimet themelore të melodisë Një melodi e mirë, eshte si një shtëpi e mirë, ka një  kuadër të shëndoshë ne bazë. Kjo melodi më pas zhvillohet për  të krijuar më shumë interes. Për krijimin e një melodie shumë  kompozitorë shpesh e fillojnë me një linjë te thjeshte ritmike,  duke ndjekur udhëzimet e mëposhtme. E rëndesishme është në  praktikën muzikore shkrimi dhe të kuptuarit e melodisë.  1) Ritmi – Numri i goditjeve të barabarta në një gjatesi  melodike.  2) Konturi - Eshtë formë e linjës muzikore. Edhe pse  ekziston një numër i pafund i variacioneve, konturi ka disa linja  karakteristike të melodisë.  a) Harku - Konturi më popullor. Fillon me zë të ulët,  vazhdon rrugën e tij deri në një pikë të lartë dhe pastaj bie  përsëri në një notë të ulët duke i dhënë fund. 5. Mirë është që kur zërat e brendshëm lëvizin në të kundërt të linjës së basit, të lëvizin në intervale minore nëse  është mundësia, kjo do të shmangte gabimet.  6. Nuk duhet të përsëritet e njëjta harmoni në kufijtë e  ma

Parimet themelore të melodisë Një melodi e mirë, eshte si një shtëpi e mirë, ka një  kuadër të shëndoshë ne bazë. Kjo melodi më pas zhvillohet për  të krijuar më shumë interes. Për krijimin e një melodie shumë  kompozitorë shpesh e fillojnë me një linjë te thjeshte ritmike,  duke ndjekur udhëzimet e mëposhtme. E rëndesishme është në  praktikën muzikore shkrimi dhe të kuptuarit e melodisë.  1) Ritmi – Numri i goditjeve të barabarta në një gjatesi  melodike.  2) Konturi - Eshtë formë e linjës muzikore. Edhe pse  ekziston një numër i pafund i variacioneve, konturi ka disa linja  karakteristike të melodisë.  a) Harku - Konturi më popullor. Fillon me zë të ulët,  vazhdon rrugën e tij deri në një pikë të lartë dhe pastaj bie  përsëri në një notë të ulët duke i dhënë fund. https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Elementet perberese te fjalise Motivi eshte elementi kryesor dhe me I shkurter I nje  krijimi muzikor. Ai perbehet nga nje dy apo tre tinguj qe jane te  pavarus si nga ana melodike ashtu dhe ritmikisht.  Tema muzikore eshte fraza melodike ku mund te  percaktohet ekzistenca e nje ose dy motiveve. Ajo mund te  perbehet nga dy ose tre motive.  Figura. Ky element muzikor ka ngjashmeri te madhe me  motivin pasi perseritet shpesh por eshte me pak e rendesishme  se motivi. Zakonisht perdoret me shume per zerat e mesit dhe  sherben si percjelles I melodise.  Pasazhi dallohet nga figura pasi nuk ka nevoje te  perseritet ai sherben vetem si percjelles. Mund te jete me Ipavarur, ka shume me teper tinguj se figura te cilet mund te jene  ne formen e shkalles apo akordit.  Fjalia eshte pjesa me e vogel e formes muzikore e cila  ka kadencen e vet. Fjalia mund te jete e perbere nga nje ose dy  motive.  Periudha zakonisht perbehet nga dy fjali te cilat jane te  varura njera nga tjetra. Pjes

Lidhja e vlerës Lidhja e vlerës shërben për të bashkuar dy ose më shumë  nota me të njëjtën vlerë apo vlera të ndryshme në të njëjtën  lartësi, keto nota që lidhen me lidhjen e vlerës ekzekutohen si  një notë e vetme.  Percaktimi i oktavave Subkontraoktava (La2), kontraoktava (La1), oktava e  madhe (La), oktava e vogel (la), oktava e pare (la1), oktava e  dyte (la2), oktava e trete (la3), oktava e katert (la4), oktava e  peste (do5). Ne kllapa jane shenuar emrat e notave ne oktava te  caktuara, shembull eshte nota la. https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Septakordi 7 Eshte akordi i cili përbehet nga prima, terca, kuinta dhe  septima. Psh. Do- mi- sol- si.   Dominantë septakordi D7 Ose akordi i dominantës, (është akord me katër nota)  quhet kështu sepse fillon nga gradi i pestë i shkallës që është  dominanta dhe largësia nga nota e parë deri tek e fundit është një  sekstë. Përbëhet nga 4 nota, 3+, 3-, 3-. D7 e shkalles do+ është  sol- si- re- fa. D7 ka tre permbysje, D5/ 6, D3/ 4, D2.  Dominantë kuintë sekstakordi D 5/6 Eshtë përmbysja e parë e d7 dhe përbëhet nga një kuintë  dhe një septim prandaj ka dhe emrin dominantë kuintë  sekstakordi. (është akord me katër nota) përbëhet nga 3-, 3-, 2+.  Fuillon ne gradin e shtate te shkalles.  Dominantë tercë kuartakordi D ¾ Përmbysja e dytë e d7 përbëhet nga 3-, 2+, 3+. Fillon ne  gradin e dyte te shkalles.  Dominantë sekondakordi D 2 Përmbysja e tretë e d7 përbëhet nga 2+, 3+, 3-. Quhet  dominantë sekondakordi sepse është akord i gradit të pestë të  shkallës që në bazë të tij ka in

Tabela e celësave Në vizën e parë celësi i sopranit, nota në të cilën fillon  me celësin e sopranit është nota do.  Në vizën e dytë celësi i mexosopranit.  Në vizën e tretë celësi i altit.  Në vizën e katërt celësi i tenorit.  Në vizën e pestë celësi i baritonit. https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Pop / Jazz Simbolet e akordeve. Ka disa mënyra të zakonshme po t'i referohemi akordeve  të ndryshme. Metoda më e përdorur në përgjithësi sistemi I  akordeve te muzikës xhaz. Kjo gjithmonë duke Iu  referuar shkalles do+ C.  Tabela e mëposhtme listat këtë metodë: https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Pop / Jazz Simbolet e akordeve. Ka disa mënyra të zakonshme po t'i referohemi akordeve  të ndryshme. Metoda më e përdorur në përgjithësi sistemi I  akordeve te muzikës xhaz. Kjo gjithmonë duke Iu  referuar shkalles do+ C.  Tabela e mëposhtme listat këtë metodë: https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Numrat romake Ky gjithashtu është një sistem i njohur dhe praktik për  përcaktimin e akordit si dhe të shkallës mbi të cilën ngrihet.  Sistemi numerik bazohet në emërtimin e gradëve të shkallëve  duke ndërtuar akordet nga gradi i parë e deri tek i fundit. Në përgjithesi përpara se të ndërtohen akordet duhet të vendoset  celësi muzikor, në shembullin e mëposhtëm celësi i basit.  Të gjithë gradët kanë nga një kuintakord dhe një septakord, këtu bën përjashtim vetëm akordi mbi gradin e shtatë mbi të cilin formohet gjysëm sekstakordi. https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Stili koral  Stili i thjeshtë është gjetur shpesh në muzikën kishare  dhe është shkruar fillimisht për zëra njerezorë. Ky është quajtur  stili koral. Në stilin koral të pastër, të gjithë zerat qarkullojnë përafërsisht të njëjtën mënyrë, e cila është përmendur shpesh si  një homofonic (zërat kumbues ekzekutohen të gjithë në të njëjtën kohë). Në këtë stil është e lehtë të njohin akordet. Kemi dy menyra harmonizimi: pozicioni I gjerë ilustrohet me  poshte: (zërat janë larg njëri tjetrit) https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Muzika Xhaz  Lëvizja muzikore që më vonë u quajt muzikë xhaz e ka  origjinën nga jugu i Neë Orleans – it në vitin 1890. Eshtë një kombinim i ritmeve afro- amerikane. Kjo lloj muzike në fillimet  e saj u cilësua dhe si një “muzikë e djallit”, por me vazhdimin e  viteve ajo u bë e preferuar në pjesën më të madhe të Amerikës  së Veriut. Pjestarët më të famshëm të xhazit janë Louis  Armstrong, Bessie Smith, Billie Holliday dhe Duke Ellington.  Më vonë në vitet 1930, xhazi u zhvillua në një tjetër lloj rryme  të quajtur “Swing”. Sot pothuajse të gjitha stilet e xhazit janë shumë popullore. https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Muzika R & B R & B e përkufizuar ndryshe dhe ritëm dhe bluz. Eshtë një ndërthurje e disa stileve muzikore si bluz, black rock dhe  roll, soul, motoën, funk, disco dhe rap. Termi ritëm dhe bluz u  përdor për herë të parë në 1949 nga Jerry Ëexler. Përgjatë shekullit të 20- të u bë një muzikë popullore në të gjithë botën.  Si pasojë e zhvillimit industrial të ShBA- së pergjate luftës së parë botërore dhe pas saj dhe levizjeve sociale brenda vendit  lindi R & B. Lindja e kitares elektrike dhe pajisjeve të tjera  elektronike i dha një zhvillim të vrullshem R & B në vitet 50- 60  dhe në vazhdim.   Dance dhe Rap Përgjatë viteve 1980- 1990 lindën superyje si Prince,  Michael Jackson,   dhe Janet Jackson që ishin krijuesit e një stili midis stilit  “funk” dhe llojeve të tjera të muzikes “dance”. Kënga e parë “rap” e rregjistruar është "Rapper's Delight" e Sugarhill   Gang në vitin 1979. https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Llojet e muzikës RAP Old school Gangster rap Mainstream Underground Alternative Freestyle Conscious Crunk Grume Political rap https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

South hip hop South hip hop që në disa raste i referohet “dirty south” e  ka origjinen në Houston, Maiami, Atlanta dhe Memphis. Ky stil  u zhvillua në fund të viteve 1980 dhe fillimin e viteve 1990.  Eshtë ky stil muzikor për meritë të së cilit janë zhvilluar tingujt  karakteristike si bounce, snap, chopped& screëed dhe booty- bass.  Origjina me e hershme e Hip Hopit Fillimet e ritmit dhe karakteristikat kryesore të hip hopit  gjenden në muzikën Afro- amerikane dhe Afrikane. Grupe të ndryshme këngëtarësh dhe poetësh shëtitës afrikane janë themeluesit e vërtetë të lindjes së stilit hip hop. Por hip hopi i  vëtetë u shfaq përgjatë vitit 1970 në Neë York City, pikërisht në Bronx. Në këtë kohë dj filluan të përdorin goditjet e baterisë në mënyrë më efikase duke i kthyer kënget e tyre në hite. 

Çfarë është rap- i? Hip hop dhe rap në përgjithësi përdoren me të njëjtin  emër dhe pse jane gjini të ndryshme muzikore. Kanë gjëra të përbashkëta dhe ndryshime të mëdha.  Historikisht muzika rap është pasardhëse e kulturës hip hop.  Fillimet e rapit janë nga mesi I viteve 60.  Nga kultura e stilit rap kanë lindur dhe moda MC, breack  dancing, dhe graffiti art. Muzika rap dhe hip hop tani janë një industri shumë e  madhe. Ajo është ndikuar dhe nga rryma të tjera, përdoret  gjërësisht nga DJ, MC. Dr Dree ka nxjerrë emra të famshëm si  Eminem dhe 50 Cent, të cilët janë përfaqsuesit më të njohur të industrisë së jashtëzakonshme të stilit rap., https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Largësia dhe karakteristikat e intervaleve Intervalet janë të thjeshtë dhe të përberë, intervalet që janë më të vegjël se një oktave janë intervale të thjeshtë,  intervalet që e kalojnë oktavën janë intervale të përbërë.  Intervalet 1, 4, 5 dhe 8 janë intervale të pastër dhe janë 3  lloje, të paster, të zmadhuar, të zvogëluar. Intervalet që ngelen  pra 2, 3, 6 dhe 7 janë intervale maxhore dhe janë tre lloje,  maxhore, minore, te zmadhuar dhe te zvogëluar. 1p= 0t, 2+=1t, 3+= 2t, 4p=2.5t, 5p=3.5t, 6+= 4.5t, 7+=5.5t dhe  8p= 6t https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Intervalet Interval është largësia midis dy notave. Largësia midis  intervaleve gjithmonë llogaritet nga nota më e ulët në notën më të larte, nota më e ulët numërohet e para. I kemi disa lloje dhe  kanë cilësi të ndryshme. Nëse notat e një intervali i ekzekutojmë në mënyrë të njëpasnjëshme intervali është melodik, nësë i  ekzekutojmë në mënyrë të menjëhershme intervali është harmonik.  Intevali më i vogël është largësia më e vogël midis dy  notave (gjysem toni) që e kemi midis gradëve E dhe F, B dhe C.  Në tastierën e pianos largësia më e vogël është ndërmjet tastit të bardhë dhe tastit të zi që vjen menjëherë më pas.  Largësia më e madhe midis dy notave fqinje është toni. https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw