MUZIKA TEORIA HISTORIA

Muzika që prej shekujsh ka qënë bashkëudhëtare e  zhvillimit njerëzor dhe sot ka arritur në standarte të reja në të gjitha drejtimet. Njëra prej temave për të cilat ia vlen të flasësh  është “Teoria e muzikës” e cila merret me studimin dhe me  përcaktimin e saktë të vlerave ritmike, përkufizimeve muzikore  si dhe gjithçka tjetër që ka të bëjë me muzikën. Në këtë libër do  të gjeni një përmbledhje shumë të saktë dhe të detajuar për  gjithë shenjat muzikore, shkallët, intervalet, akordet të ilustruara  me shembuj të thjeshtë.  Eshtë shumë e vërtetë që të kuptohet se muzika ka dy  elementë bazë shumë të rëndësishëm të cilët janë ritmi dhe  melodia. Të dyja kanë një rëndësi shumë të madhe prandaj në kapitullin që flet për të veçantat dhe karakteristikat e ritmit dhe  melodisë është treguar me hollësi ushtrimi, rëndësia e ushtrimit  individual të nxënësve. Teoria e solfezhit ka një rëndësi të vecantë për formimin  profesional të nxënësve në shkollat e muzikës. E rëndesishme  është që nxënës

Zeqirja Ballata  (23 prill 1943, Gjakovë) është kompozitor dhe akademik. Mësimet i bëri në Prizren dhe në Lubjanë, ku pati mundësi të mëdha t'i zgjerojë dituritë muzikore. Krahas kësaj, ai ka pasur specializime në disa qendra të Italisë. Eshtë ndër kompozitorët që ka veprimtari të gjerë dhe të shumëllojshme muzikoreme një punë krijuese 40- vjetcare. Gjuha muzikore e Zeqirja Ballatës është bashkëkohore dhe e veçantë. Edhe pse në kompozimet e tij ka elemente të muzikës popullore shqiptare ato nuk vërehen aq lehtë, ngase i pëpunon dhe i ndryshon ato. Nga veprimtaria e tij e pasur do të përmendim disa nga më të rëndësishmet:"Epitafi N" për recitues dhe për ansambël,"Bilnili" për flaut e piano, "Luftëtari", Nëna Terza"  këngë solo, "Jehona nga Bjeshkët e Nëmuna" për piano, "Suitë për flaut dhe harpë", "Një si baladë" për kitarë, "Kënga shkodrane" për fizarmonikë dhe piano, "Kaprico simfonike", &quo

Rafet Rudi u lind në Mitrovicë më 1949. Studimet i kreu pranë Akademisë së Muzikës në Beograd. Diplomohet në degën e Dirigjimit ( 1973) dhe në degën e Kompozimit (l974). Studimet pasuniversitare (magjistraturën)i mbaroi në Sarajevë, në Konzervatorin Nacional të Parisit në klasën e kompozitorit Claude Ballif. Në periudhën 1980 -1987 ishte dirigjent i Korit profesional të Radiotelevizionit të Prishtinës. Merret dhe me publicistikë me mbi 300 shkrime të ndryshme (eseistikë, reçensione, kritikë etj.). Aktualisht është Profesor në Akademinë e Muzikës në Prishtinë, zhvillon lëndën e ‘Formave të muzikës’ dhe ‘Kompozicionin’. Është udhëheqës i Qendrës Kosovare për Muzikën e Re dhe Drejtor i Festivalit Internacional të Muzikës së Re - REMUSICA. Rudi është laureat i shumë shpërblimeve dhe mirënjohjeve (Çmimi i dhjetorit të Kosovës për krijimtari),1983. Çmimi i Festivalit Internacional BEMUS, 1974. Çmimi vjetor i SHKK për vitin 1982) etj. Veprat kryesore: një simfoni, Ko

Fahri Beqiri lindi në vitin 1936 profesor dhe themelues i Departamentit të muzikës në Universitetin e Pristinës,  konsiderohej të ishte një nga kompozitorët më të rëndësishëm shqiptarë në ish-Jugosllavi.   Kompozoi për orkestër simfonike, kor, piano, klarinetë, kuintetete, teatrin dhe filmin, muzikë për balet, muzikë popullore, këngë tradicionale popullore, pjesë për fëmijë, kompozime solistike-korale, vepra artistike për instrumente të ndryshme e deri te kontributi i tij në ansamblin “Kastriotët” dhe “Shota. https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Mund të thuhet se lidhëshmëria e muzikës me jetën dhe ndikimi i saj mbi jetën, është e mundshme dhe e domosdoshme, por nuk duhet haruar natyrën e ekzistimit të saj (të muzikës). Muzika zbulon esencën e thellë të  çështjeve, duke krijuar një humanitet të ri (qenien muzikore) përmes tingujve. Roli i saj permanent është që ta humanizojë njeriun, por në një mënyrë të re, specifike, sepse muzika (vetëtetiu) formon një qenie të re, një jetë të re, një botë të re. Kjo  duhet të jetë pikënisje drejt botës së tingujve. “ Në bashkimin e dy qenieve – të qenies artistike dhe të qenies njerëzore, gjegjësisht me ndikimin e qënies artistike (veprës artistike) mbi njeriun, në masë të madhe bëhet i qartë edhe raporti në mes veprës artistike dhe jetës reale, si një dimension i veçantë i vendosur në këtë raport. Por duhet thënë se në rrafshin muzikor edhe në këtë rast shfaqen disa veçanti. Sepse, lidhshmëria e muzikës me jetën, bie fjala, nuk është e njëjtë me lidhshmërinë që mund të ketë  letërsia me  j

Në muzikë kemi shumë shenja, por shenjat e shartimit janë ato të cilat na shërbejnë për të kuptuar tonalitetin e ushtrimeve të ndryshme, ose shkallën mazhore apo minore dhe emrin e saj.  Tre janë shenjta shartimit #, b, natyrali. b- bemoli e ul notën gjysëm toni. Brënda masës shenja e ngjyrimit në rastin tonë bemoli i jep emrin gjithë notave që e kanë shenjë përpara. Në shëmbullin lart të dyja notat LA janë la bemol. #- diezi e ngre notën gjysëm toni. Kanë të njëjtin tingëllim por shkruhen ndryshe. Natyrali ose bekuatri- e kthen notën në gjendjen e mëparshme. Ndaj pentagramin në tre pjesë të barabarta dhe  plotëso në pentagram #, b dhe natyralë. https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

t- 1 ton, largësia më e madhe midis dy notave fqinjë. 1\2 t- gjysmëtoni, largësia më e vogël midis dy notave fqinjë. Tonet janë në notat do- re, re- mi, fa- sol, sol- la, la- si. Gjysmatonet në notat mi- fa dhe si- do. Gjysmatonet e shkallëve mazhoje janë në gradët 3-4 dhe 7-8.  https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Shkalla do+ ka 8 gradë, fillon me notën do dhe mbaron me do, ajo ka 2 gjysmatone dhe 5 tone. Shkallë quhet renditja e njëpasnjëshme e tetë notave nga gradi i parë në gradin e tetë.  Më poshtë kemi shkallën do+ të shkruar në pentagram me vlera notash 1\4. Do+ është shkalla që nuk ka asjë shenjë në armaturë, as diezis #, as bemol b. https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Kohët 5/4 dhe 5/8. Kohë të përziera janë ato kohë të cilat formohen nga 2 ose më shumë lëvizje të thjeshta, për shembull koha 5/4=3/4+2/4 ose 2/4+3/4, koha 5/8=2/8+3/8 ose 3/8+2/8  Kohët 7/4 dhe 7/8. Koha 7/4=2/4+2/4+3/4, ky është variant kur ¾ është në fund, kemi dhe dy variante të tjera kur ¾ është në fillim dhe në mes pra 3+2+2 dhe 2+3+2. Të njëjtën gjë themi dhe për kohën 7/8 por ndryshimi është vlera tetëshe, pra 7/8=3/8+2/8+2/8, në të dyja kohët theksohet më shume vlera ¾ dhe 3/8, sidomos tek koha 7/8 që kryesisht është një kohë e shpejtë.  Shkruaj lëvizjet e kohëve dhe variantet e tyre të ndryshme 2 apo 3 variante  https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Akordi i dominantës D5 është akordi që ndërtohet nga gradi i pestë i shkallës në rastin e tonalitetit do+ gradi i pestë është nota sol, pra akordi fillon ndërtimin nga nota sol. Ai ka në bazë të tij një kuintakord maxhor pra sol-si-re, A5-a maxhor përbëhet nga një tercë maxhore dhe një tercë minore, ky akord quhet domimantë sepse gradi i pestë është dominues si tingull dhe quhet kuintakord sepse nga nota e parë në të tretën kemi largesinë e kuintes së pastër sol- re.  D5= 3+, 3- D5 do+ D5 fa+ D7 dominantë septakordi fillon gjithashtu nga gradi i pestë ë shkallës pra nota sol për rastin e shkallës do+, në rastin e D7 sipër akordit të D5 shtojmë dhe një tercë minore dhe gjithë akordi D7 është sol-si-re-fa, pra 3+-3—3-. D7 është një akord i rëndësishëm pasi ka dhe 3 përmbysje të tjera D5/6, D3/4 dhe D2. Në bazë të shembullit ndërtojmë akordet  sipas tonaliteteve të mëposhtme.  https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Terca është largësia midis tre notave, për shëmbull do- mi ose re- fa etj. Tercën e kemi katër lloje, maxhore, minore, e zmadhuar, e zvogëluar.  3+= 2 ton, terca maxhore- 2 ton. 3-= 1.5 ton, terca minore, një ton e gjysëm. 3zm= 2.5 ton, terca e zmadhuar, 2 ton e gjysëm. 3zv= 1 ton, terca e zvogëluar, 1 ton.

Sekonda është largësia midis dy notave, për shëmbull do- re ose re- mi etj. Sekondën e kemi katër lloje, maxhore, minore, e zmadhuar, e zvogëluar.  2+= 1 ton, sekonda maxhore- 2 ton. 2-= 0.5 ton, sekonda minore, gjysëm toni. 2zm= 1.5 ton, sekonda e zmadhuar, 1 ton e gjysëm. 2zv= 0 ton, sekonda e zvogëluar, 0 ton. https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Më poshtë kemi shkallën do- natyral. Ajo është relativa e shkallës mib+ dhe ka tre bemola ne notat si, mi la.  Këndojmë disa herë shkallën dhe arpezhin e saj. Gjysmatonet janë në notat re- mib, sol- lab.  Shkallët minore janë në 3 forma, natyral, harmonik dhe melodik. Minori natyral ekzekutohet njësoj si në ngjitje dhe në zbritje. Shkalla do- harmonik në ngjitje dhe në zbritje ka të njëjtat karakteristika, ajo ka të ngritur gradin e shtatë gjysëm toni dhe si pasojë e kësaj ngtitje nota si bemol bëhet  si natyral dhe midis gradit të gjashtë dhe të shtatë na formohet një ton e gjysëm.  Gjysmatonet janë në gradët 2-3, 5-6 dhe 7-8 në notat re- mib, sol- lab dhe si- do, midis gradit të gjashtë dhe të shtatë na formohet një ton e gjysëm në notat lab- si.

Më poshtë kemi shkallën do- natyral. Ajo është relativa e shkallës mib+ dhe ka tre bemola ne notat si, mi la.  Këndojmë disa herë shkallën dhe arpezhin e saj. Gjysmatonet janë në notat re- mib, sol- lab.  Shkallët minore janë në 3 forma, natyral, harmonik dhe melodik. Minori natyral ekzekutohet njësoj si në ngjitje dhe në zbritje. Shkalla do- harmonik në ngjitje dhe në zbritje ka të njëjtat karakteristika, ajo ka të ngritur gradin e shtatë gjysëm toni dhe si pasojë e kësaj ngtitje nota si bemol bëhet  si natyral dhe midis gradit të gjashtë dhe të shtatë na formohet një ton e gjysëm.  Gjysmatonet janë në gradët 2-3, 5-6 dhe 7-8 në notat re- mib, sol- lab dhe si- do, midis gradit të gjashtë dhe të shtatë na formohet një ton e gjysëm në notat lab- si. https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Shkalla mi bemol maxhor ka 3 bemola në notat si, mi dhe la bemol, ajo gjendet duke u ngjitur 5 nota ose 3.5 ton nga shkalla me dy bemolasi bemol mazhor. Zakonisht bemoli i parafundit i jep emrin shkallës, për shëmbull, mi bemol është bemoli I dytë dhe i jep emrin shkallës me tre bemola, mib+.  Gjysmatonet tek shkalla mib+ janë në gradët 3-4 dhe 7-8, në notat sol- la bemol  dhe re- mi bemol.  Shkalla ka 5 tone dhe 2 gjysmatone

Mrika”  Në maj të vitit 1958 filloi puna për vënien në skenë të operës. Provat bëheshin herë në shtëpinë e kulturës (më vonë filarmonia e qytetit) herë në teatrin Migjeni, përfundimisht më 27 nëntor bëhet prova e përgjithshme. Kurse më 1 dhjetor 1958 u bë shfaqja e operës e cila pati një sukses të madh. Drama muzikore u vu me sukses të plotë nga trupa e Shkodrës. Suksesi ishte jo vetëm për kompozitorin por edhe për libretistin Llazar Siliqi, regjisorin Andrea Skanjeti, këngëtarët, korin, valltarët dhe orkestrën. Kur Prenk Jakova zuri vend në podin e vet të dirigjimit, para orkestrës, i veshur me një kostum jeshil i errtë, me një paraqitje elegante. Pesë minuta para se të fillonte flautisti i parë Tish Hila, që ishte njëkohësisht edhe argjendar i dhuron Prenkës një shkop ari si dhuratë nga orkestra, me të cilin do të dirigjonte Prenk Jakova operën atë natë. Ngjarjet e operës “Mrika” zhvillohen në vitet e 50-ta dhe në to përshkruhet jeta e një vajzë mirditore dhe e familjes së saj. Aria

Opera e parë shqiptare  Opera e parë shqiptare “Mrika” e kompozitorit të shquar shqiptar Prenk Jakova (1917–1969) me libret të shkrimtarit Llazar Siliqi, u shfaq më 1 dhjetor të viti 1958 në Teatrin Migjeni të Shkodrës. Ishte opera më katër akte dhe e vënë në skene nga regjisori Andrea Skanjeti. Ketë vepër që ishte një proces krejtësisht i ri, në të gjithë veprimtarinë e tij krijuese, Prenk Jakova e pasuroi me këngë, valle, pjesë korale, arie, duke e bërë atë një operë kombëtare. Puna për operën filloi në vitin 1956. Me një punë këmbëngulëse e vullnet të fortë, Prenk Jakova fillon të hedh në partiture notat e muzikës që ai kishte në imagjinatën e vet. Te gjithë punimet mbasi i kalonte në piano, çdo pasdreke deri natën vonë, i konsideronte të përfunduara. Kompozitori ishte shumë i vendosur dhe këmbëngulës për ta çuar punën deri në fund ashtu siç e kishte programuar ai vet. https://youtube.com/channel/UClGw38EqU58vdERfP4X3gzw

Kënga Himn (partizane)  Shqipëria ka patur nevojën e këngëve patriotike, tri herë në historinë e saj. Këto këngë janë pjesë e pandashme e trashëgimisë muzikore shpirtërore patriotike të popullit shqiptar, e cila filloi të krijohet në gjysmën e dytë të shekullit të XIX-të me muzikën patriotike qytetare kushtuar Lidhjes Shqiptare të Prizrenit 1878, e që vijoi me opusin qendror të muzikës patriotike të Rilindjes sonë Kombëtare, pjesë e së cilës është edhe “Himni Kombëtar” dhe që mbyllet natyrshëm me këngët e periudhës 7 prill 1939-9 maj 1945, ose me këngët patriotike të Luftës së II-të Botërore. Këngët e kësaj periudhe i gjejmë edhe me emërtimin “këngë partizane”, “këngët e maleve”, “këngët e rinisë” dhe në ndonjë rast edhe “këngë të luftës çlirimtare” (1939-1945). Sipas kompozitorit Tonin Harapi: “… kënga partizane ekziston si një fenomen i ri i pamohueshëm, në muzikën tonë dhe zë vendin e vet të nderuar”. Ndërkaq, Ernest Koliqi ka shkruar se: “… ekzistojnë një sërë këngësh partizane q

. Fan.S.Noli është sa i ndryshëm aq dhe i veçantë në krijimtarinë e tij. Kjo për faktin se krijimtaria muzikore e tij i përket një etape të mëvonshme (rreth viteve 1938 e në vazhdim); se në këtë krijimtari muzikore të Nolit (si një kompozitor i dalë nga radhët e klerit të Kishës Lindore) gjejmë sa një pjesë të muzikës së re shqiptare, në përgjithësi, ashtu dhe faktin që ajo është katalizator i “skizmit” nga ana tjetër. E parë me sy të ftohtë, realisht konstatojmë tri faza graduale të “Skizmit” tek veprimtaria e Nolit si kompozitor e muzikant. Faza e parë e “skizmit” i Nolit, lidhet me futjen e gjuhës shqipe në meshën ortodokse. Ky hap jo i vlerësuar në këndvështrimin muzikor është përshëndetur nxehtësisht nga Faik Konica po atë ditë, më 22 Mars 1908, në “Knights of Honor Hall in Boston” me fjalët: “Dita kur Fan Noli drejtoi liturgjinë e parë në gjuhën shqipe, është një pikë kthese në historinë e Rilindjes Shqiptare. Po në këtë ditë është themeluar edhe Kisha e Shën Gjergjit, ku pranë s

Sergei Rakhmaninov Sergei Vasilyevich Rachmaninoff  (1 Prill 1873 - 28 Mars 1943) kompozitor rus, pianist virtuoz dhe dirigjent i periudhës së vonë romantike. Tek muzika e tij ndihet ndikimi i Cajkovskit, Rimsky-Korsakov, Balakirev, Mussorgsky, dhe kompozitorëve të mëparshëm, më vonë krijon një stil personal në gjininë e këngës, ekspresivitetin dhe ngjyrat e pasura orkestrale në muzikën e viteve të mëvonshme. Rachmaninoff studioi në Konservatorin e Shën Petërburgut dhe më pas në Konservatorin e Moskës. Mes profesorëve më në zë përmend Nikolai Zverev, Anton Arenski dhe Serge Taneïev, si dhe Aleksandër Siloti për piano. Veprat e para të kompozitorit korrin sukses të menjëhershëm, fillimisht opera “Aleko” (1892), mandej “Koncert për piano Nr. 1” dhe “Prelud në C minor”. Në këtë revansh, dështimi i ‘Simponisë Nr. 1’ e zhyt në depresion të thellë, gjendje e cila merr fund pas katër vitesh me triumfin e vërtetë të ‘Koncertit të dytë për piano në Do (C) minor’, apo ‘Trio elegjiake’ për piano,

Alban Berg.  Alban Maria Johannes Berg (9 shkurt 1885- 24 dhjetor 1935) ishte një kompozitor austriak i Shkollës së Dytë Vjeneze. Stili i tij kompozicioniv kombinoi lirikën Romantike me teknikën dymbëdhjetë toneve. Ai mbahet mend si një nga kompozitorët më të rëndësishëm të shekullit XX për stilin e tij. Berg lindi dhe jetoi në Vjenë. Filloi të kompozoj në moshën pesëmbëdhjetë vjeçare. Ai studioi kontrapunktin, teorinë e muzikës dhe harmoninë me Arnold Schoenberg midis 1904 dhe 1911, dhe adoptoi parimet e tij të zhvillimit të variacioneve dhe teknikës së dymbëdhjetë-tonëve.  Punimet kryesore të Berg përfshijnë operat ‘Wozzeck’ (1924) dhe ‘Lulu’ (1935, mbaruar pas vdekjes), muzika e dhomës ‘Suita lirike’ koncerti për harqe si dhe një koncert për violinë.  Ai gjithashtu kompozoi një numër këngësh (gënjeshtare). Ai thuhet se ka sjellë më shumë "vlera njerëzore" në sistemin me dymbëdhjetë ton, veprat e tij shihen si më "emocionuese" sesa ato të Schoenberg. 

Benjamin Britten  Edward Benjamin Britten, Baron Britten (22 nëntor 1913 - 4 dhjetor 1976) ishte një kompozitor, dirigjent dhe pianist anglez. Ai ishte një figurë qëndrore e muzikës klasike britanike të shekullit të 20-të, me një varg veprash, përfshirë operën, muzikën tjetër vokale, pjesët orkestrale dhe muzikën e dhomës.  Punimet e tij më të njohura përfshijnë operën Peter Grimes (1945), Requiem i Luftës (1962) dhe shfaqjen orkestrale ‘Udhëzuesi i të Rinjve për Orkestrën’ (1945). Gjatë 28 viteve të ardhshme, ai shkroi edhe 14 opera, duke u vlerësuar si një nga kompozitorët kryesorë të shekullit të 20-të në këtë zhanër.  Veprat e tjera të Britten janë pjesë orkestrale, korale, solo, muzikë dhome dhe muzikë instrumentale si dhe muzikë e filmi. Ai shkroi muzikë për fëmijë dhe për interpretues amatorë, përfshirë operën ‘Noye's Fludde’. Britten ishte një pianist dhe dirigjent i njohur, duke realizuar shumë nga veprat e tij për koncerte në kohë rekord. Ai gjithashtu interpretoi

Benjamin Britten  Edward Benjamin Britten, Baron Britten (22 nëntor 1913 - 4 dhjetor 1976) ishte një kompozitor, dirigjent dhe pianist anglez. Ai ishte një figurë qëndrore e muzikës klasike britanike të shekullit të 20-të, me një varg veprash, përfshirë operën, muzikën tjetër vokale, pjesët orkestrale dhe muzikën e dhomës.  Punimet e tij më të njohura përfshijnë operën Peter Grimes (1945), Requiem i Luftës (1962) dhe shfaqjen orkestrale ‘Udhëzuesi i të Rinjve për Orkestrën’ (1945). Gjatë 28 viteve të ardhshme, ai shkroi edhe 14 opera, duke u vlerësuar si një nga kompozitorët kryesorë të shekullit të 20-të në këtë zhanër.  Veprat e tjera të Britten janë pjesë orkestrale, korale, solo, muzikë dhome dhe muzikë instrumentale si dhe muzikë e filmi. Ai shkroi muzikë për fëmijë dhe për interpretues amatorë, përfshirë operën ‘Noye's Fludde’. Britten ishte një pianist dhe dirigjent i njohur, duke realizuar shumë nga veprat e tij për koncerte në kohë rekord. Ai gjithashtu interpretoi